Amasya Genelgesi (22 Haziran 1919)

Amasya halkı Mustafa Kemal’i büyük bir coşku ile karşıladı. 14 Haziran’da kurulan Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti bünyesinde Mustafa Kemal Paşa, Ali Fuat (Cebesoy), Refet (Bele) ve Rauf (Orbay) paşalar bir araya geldi.

Mustafa Kemal Paşa tarafından önceden hazırlanmış metin üzerinde yapılan değerlendirmeler sonrasında Amasya Genelgesi hazırlandı. Konya’da bulunan Ordu Müfettişi Cemal Paşa ile Erzurum’da bulunan Kazım Karabekir Paşa’nın da telgrafla onayları alındıktan sonra, 22 Haziran 1919’da genelge tüm ilgililere duyuruldu. Ayrıca İstanbul’da bulunan bazı önemli kişilere yazılan mektuplarda miting ve gösterilerin büyük amaçları gerçekleştirmeye yetmeyeceği, bağımsızlığın ancak milletin bağrından kopan güce dayanarak sağlanacağı belirtilmiş ve “Artık İstanbul Anadolu’ya hâkim değil, bağlı olmak mecburiyetindedir.” denilmiştir.

Amasya Genelgesi’nin Önemli Maddeleri

1. Vatanın bütünlüğü, milletin bağımsızlığı tehlikededir.
2. İstanbul Hükûmeti, üzerine aldığı sorumluluğun gereklerini yerine getirememektedir. Bu durum milletimizi yok olmuş gibi göstermektedir.
3. Milletin bağımsızlığını, yine milletin azim ve kararı kurtaracaktır.
4. Milletin durumunu saptamak ve sesini dünyaya duyurmak için her türlü etki ve denetimden uzak millî bir kurulun varlığı gereklidir.
5. Anadolu’nun en güvenli yeri olan Sivas’ta millî bir kongrenin acele olarak toplanması kararlaştırılmıştır.
6. Bunun için bütün illerin her sancağından, halkın güvenini kazanmış üç temsilcinin hemen yola çıkarılması gerekmektedir.
7. Her olasılığa karşı bu durum millî bir sır gibi tutulmalı ve temsilciler gerekli görülen yerlerde kimliklerini gizleyerek gelmelidir.
8. Doğu illeri adına 10 Temmuz’da Erzurum’da bir kongre toplanacaktır. O güne kadar diğer il temsilcileri Sivas’a ulaşabilirlerse, Erzurum Kongresi temsilcileri de Sivas’ta yapılacak genel kongreye katılmak üzere yola çıkacaklardır.
9. Temsilciler Müdafaa-i Hukuk ve Redd-i İlhak Cemiyetleri ve belediyeler tarafından seçilecektir.
10. Askerî ve millî örgütler hiçbir şekilde lağvedilmeyecektir.

Bu genelge millî egemenliğe dayalı yeni Türk devletinin kurulması yolunda atılan ilk adımdır. Genelgede Millî Mücadele’nin amacı, gerekçesi ve yöntemi açıklanmış ve millet mücadeleye çağrılmıştır. Bu yönüyle Amasya Genelgesi bir ihtilal beyannamesi özelliği gösterir.

Anadolu’da yaşanan bu gelişmelerden rahatsızlık duyan İngilizler, bir kez daha İstanbul Hükûmeti’ne baskı yaparak, Mustafa Kemal’in görevden alınmasını ve geri çağrılmasını istediler. Fakat Mustafa Kemal, İstanbul’dan gelen emirlere uymamış ve Erzurum’a hareket etmiştir.