İran-Irak Savaşı

Yumuşama Dönemi’nde Orta Doğu’da meydana gelen önemli çatışmalardan biri de Irak ve İran arasında çıkan savaştı. Bu savaşın çıkmasındaki temel etmenler; Irak ve İran’ın Basra Körfezi üzerinde hâkimiyet kurma mücadelesi, Şattülarap su yolu meselesi, dinî ve etnik anlaşmazlıklardı.

Irak ve İran, Şattülarap su yolunun sınırlarının çizilmesi konusunda XX. yüzyıl başından itibaren anlaşmazlık içindeydiler. 1975’te Cezayir Antlaşması’nın imzalanmasıyla sorun çözülmüştü. Fakat İran’da 1979’da Şah Rejimi’nin yıkılması ve dinî lider Ayetullah Humeynî’nin önderliğinde İslam Cumhuriyeti’nin kurulması bu dengeyi bozdu.

Baas Partisinin egemen olduğu Irak ile İran İslam Cumhuriyeti arasında ilişkiler tekrar gerginleşti. Irak’ın devlet başkanı Saddam Hüseyin, İran’ı ülkesindeki Şiî Müslümanları isyana teşvik ettiği gerekçesiyle suçladı.

Irak Devlet Başkanı Saddam Hüseyin

Saddam Hüseyin’in asıl amacı İran’da gerçekleşen devrim sonrası zayıflayan İran ordusunun durumundan yararlanarak saldırıya geçmek ve Şattülarap su yolunun denetimini ele geçirmekti.

İran dinî lideri Ayetullah Humeynî

22 Eylül 1980’de Irak kuvvetleri İran’a sürpriz bir saldırı başlattı. Savaşın başlarında Irak kuvvetleri İran topraklarına girerek Huzistan bölgesini ele geçirdi. Fakat 1982’den itibaren İran kuvvetleri toparlanarak önce Irak’ın ele geçirdiği toprakları geri aldı ve ardından da karşı taarruza geçti. Fakat savaş bir süre sonra cephelerde kilitlendi ve iki taraf birbirine üstünlük sağlayamadı. Sekiz yıl süren İran-Irak Savaşı, Birleşmiş Milletlerin ara buluculuğu ile 1988’de sona erdi.

1980-1988 İran-Irak savaşı haritası

Savaş sonucunda Irak ve İran eski sınırlarına geri döndü. Savaş sırasında her iki ülkenin birbirlerinin petrol rafinerilerini vurması, petrol üretimini düşürdü ve fiyatların yükselmesine yol açtı. İki ülkeden bir milyona yakın insan hayatını kaybetti. Savaşın Irak’a getirdiği ekonomik kayıp 561 milyon dolar iken İran’ın kaybı da 400 milyon dolar oldu. İran-Irak Savaşı’nın ardından Camp David Antlaşmaları sonucunda oluşan Arap dünyasındaki bölünmeler daha da arttı. Savaşta Suriye ve Libya İran’ı desteklerken; Suudi Arabistan, Ürdün ve Körfez Ülkeleri Irak’a destek verdi. ABD, SSCB, Avrupa ülkeleri ve Türkiye tarafsız kaldı.