Montreux (Montrö) Boğazlar Sözleşmesi (1936)

Lozan Barış Antlaşması’na göre Boğazların her iki yakası askerden arındırılarak Türkiye’nin başkanlığında uluslararası bir komisyonun yönetimine bırakılmıştı.

Almanya ve İtalya’daki totaliter yönetimlerin saldırgan politikaları sonucu çıkacak bir savaşta komisyon üyesi devletler birbirleriyle savaşa girebilirlerdi. Böyle bir durumda, bugün de dünyanın en kritik su geçitlerinin başında gelen, Boğazlar bölgesinin savunması ve güvenliği tehlike altında kalabilirdi.

1930’lu yılların başında hızlı bir silahlanma yarışı başladı. Uluslararası antlaşmalara uyulmamaya başlandı ve Almanya askersizleştirilen Ren bölgesine asker gönderdi. İtalya Habeşistan’ı işgal etti. Japonya Çin’e ait Mançurya bölgesini işgal etti. Bütün bu gelişmeler karşısında dünya barışını korumak ve sağlamakla yükümlü olan Milletler Cemiyeti ise yetersiz kaldı.

Yeni bir dünya savaşının rüzgârlarının estiğini gören Atatürk, Milletler Cemiyetine başvurarak barışçı yolla Boğazların statüsünün gözden geçirilmesini istedi. Türkiye’nin çağrısı üzerine İsviçre’nin Montrö şehrinde bir konferans toplandı. İngiltere, Boğazlarla ilgili Türkiye’nin tezlerini desteklerken Sovyet Rusya bazı konularda karşı çıktı. İtalya ve Japonya ise bu sözleşmeyi imzalamak istemediler. Bu itirazlara rağmen 20 Temmuz 1936’da Montrö Boğazlar Sözleşmesi imzalandı. Bu antlaşmaya göre:

1. Boğazlar Komisyonu kaldırıldı.
2. Boğazların savunması Türkiye’ye bırakıldı.
3. Yabancı ticaret gemilerinin Boğazlardan geçişi serbest bırakıldı.
4. Savaş gemilerinin geçişi için bazı sınırlamalar getirildi.

Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile ilgili gazete haberi

Montrö Boğazlar Sözleşmesi ile Türkiye’nin Boğazlar üzerindeki egemenliğini sınırlayıcı hükümler kaldırılıp Türkiye’ye Boğazlarda tam egemenlik hakkı tanındı. Türkiye’nin Doğu Akdeniz’deki stratejik önemi arttı.