Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a Çıkışı (19 Mayıs 1919)

Mustafa Kemal’in arkadaşlarıyla İstanbul’dan Anadolu’ya geçmek için çareler aradığı sırada Karadeniz bölgesinde Pontus Rum çetelerinin Türk ve Müslüman halka saldırıları artmıştı.

Yaşanan çatışmalardan Türkleri sorumlu tutan İngiltere, bölgede huzur ve güvenlik sağlanmadığı takdirde bölgeyi işgal edeceğini İstanbul Hükûmeti’ne bir nota ile bildirdi.

Padişah ve Hükûmet tarafından güvenilir ve iyi bir asker olarak tanınması, İttihatçıların siyasetine uzak duran bir komutan olarak bilinmesi gibi nedenlerle Mustafa Kemal Paşa, 9. Ordu Müfettişliği’ne tayin edildi. Mustafa Kemal Paşa, olağanüstü yetkilerle donatılıp sivil makamlara da emretme yetkisi verildi. Görevi Samsun ve civarında güvenliği sağlamak, Osmanlı birliklerinin Mondros Ateşkes Anlaşması gereği dağıtılmasını hızlandırmak, Türklerin elinde kalan silah ve cephaneyi toplamaktı. Mustafa Kemal Paşa, kurmay heyetiyle birlikte 16 Mayıs 1919’da İstanbul’dan Bandırma Vapuru ile hareket ederek 19 Mayıs 1919’da Samsun’a çıktı. Bu tarih Millî Mücadele’nin fiilen başladığı tarihtir.

Nitekim kurtuluş mücadelesinin ve 1927’ye kadar olan gelişmelerin anlatıldığı Nutuk, Mustafa Kemal Paşa’nın Samsun’a çıkışı ile başlar. I. Dünya Savaşı sonrası Osmanlı Devleti’nin içine düştüğü genel durumu açıkladıktan sonra, çeşitli kesimler tarafından ileri sürülen kurtuluş çarelerini açıklar. Bunların ilki, İngiliz himayesini istemek, ikincisi Amerikan mandasını talep etmek, üçüncüsü ise bölgesel kurtuluş çareleri aramaktı.

Mustafa Kemal Paşa, bu düşüncelerin isabetsizliğini izah ettikten sonra kendi kararını şöyle açıklamıştır:

Millî egemenliğe dayanan, kayıtsız şartsız bağımsız yeni bir Türk devleti kurmak. Bu mücadele yolunun parolası ise, “Ya istiklal ya ölüm!” olmuştur. Mustafa Kemal Paşa, Samsun’a çıktıktan sonra bölgedeki durumu inceleyerek Damat Ferit Paşa Hükûmeti’ne bir rapor gönderdi (22 Mayıs 1919). Raporda; İzmir’in Yunanlılar tarafından işgalinin haksız olduğu ve halkı olumsuz etkilediği, Türklerin yabancı bir ülkenin kontrolüne girmek istemediği anlatıldı.

Bölgedeki karışıklıklara siyasi emeller peşinde koşan Rumların neden olduğu ve Rumların emellerinden vazgeçmesiyle asayişin kendiliğinden düzeleceği belirtildi.

Mustafa Kemal Paşa, müfettişlik bölgesindeki komutanlarla temasa geçtikten sonra Anadolu içlerine doğru yola çıktı ve ilk durağı Havza oldu.