Osmanlı Devleti’nde Ekonomik Yapının Bozulması

Osmanlı Devleti’nde ekonomi tarıma endeksliydi. Dolayısıyla örgütlenme de bu çerçevede olmuştu.

Toprak gelirlerine göre ayrılmış ve üretimde devamlılık esas alınmıştı. Ayrıca Akdeniz havzasına, büyük ticaret yollarına hâkimiyeti savaşlardan elde edilen ganimetlerde bir o kadar ekonomiyi ve mali dengeleri çağının en sağlam, en güçlüsü yapmıştı.

Güçlü mali dengeler XVII. yüzyıldan itibaren yavaş yavaş sarsılmaya başladı. Bu sarsılma devletin her alanında kendini göstermekte gecikmedi. Devlette baş gösteren bu bozulma, onu yarı sömürge bir devlet olmaya kadar götürmüştü.

O hâlde asırlarca dünyanın en güçlü ekonomisi olmayı başarmış olan Osmanlı ekonomisi ne oldu da bozuldu? Bu sebepleri şöyle izah edebiliriz:

• Timar sisteminde meydana gelen bozulma
• Ülkede uzun yıllar devam eden isyanlar
• Göç olgusuyla köylünün toprağını terk etmesi ve üretime ara vermesi
• Coğrafi keşifler sonucu Avrupa’da büyük sermaye birikimi olması nedeniyle Avrupa’dan Osmanlı’ya gelen bol miktarda değerli madenlerin Osmanlı Devleti’nde enflasyonist harekete sebep olması
• Sık sık değişen padişahların dağıttıkları cülûs bahşişleri ve masrafların artması
• Osmanlı’nın kontrolünde olan büyük ticaret yollarının denizlere kayması sonucu Osmanlıda mali dengelerin bozulması
• Uzun süren savaşların (Avusturya-İran) harcamaları artırması
• Kalifiye insana olan ihtiyacın karşılanamaması
• Kapitülasyonların yaygınlaşması sonucu ihracat-ithalat dengesinin bozulması
• Saray masraflarının artması
• Köylünün vergi yükünün artması yüzünden üretimi bırakması
• Avrupa’nın sanayileşme hamleleri sonucu bol miktarda ürünün yerli üreticiyi iflasa sürüklemesi
• Avrupalı devletlerin Osmanlı’ya karşı birçok noktada ortak hareket etmeleri.