Osmanlı Devleti’nin Çöküş Süreci: Fransız İhtilali

XVIII. yüzyılın en önemli iki olayı ABD’nin tarih sahnesine çıkması ve büyük Fransız İnkılâbı idi.

Yukarıda da ifade edildiği gibi coğrafi keşiflerin sonucunda Avrupa’da ortaya çıkan “Burjuva” sınıfının statükoya getirdiği eleştiriler, yeni siyasi hakları elde etme mücadelesi, Fransız filozof, edebiyatçı ve sanatçıların ortaya koyduğu fikirler, eserleriyle siyasal sistemi eleştirmeleri, halkı bu çerçevede aydınlatmaları, Fransız İhtilâli’nin en önemli hazırlık aşamasıydı. Bunların yanında kralın baskıcı yönetimi, halkın sınıflara ayrılması, ağır vergiler altında ezilmesi, İngiltere ve ABD’de demokratikleşme yolunda adımların atılması, insan hakları, özgürlük gibi açılımların Fransa’da da yankı bulması gibi sebepler ihtilâlin ortaya çıkmasını sağladı.

Halkın 14 Temmuz 1789’da “özgürlük, eşitlik, kardeşlik” sloganıyla Bastil Hapishanesi’ne saldırarak, mahkûmları salıvermesiyle isyan ateşlenmiş, binlerce insanın ölümüyle sonuçlanan isyan, ihtilâle dönüşmüştü. Halk mücadeleyi kazanmıştı. İsyan sonucunda toplanan Kurucu Meclis “İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirisi”ni yayımlamış, anayasanın yürürlüğe girmesiyle Kurucu Meclis’te kendisini feshetmişti.

Fransa’da ortaya çıkan yeni anlayış ve getirdiği kavramlar çok uluslu devletler için yıkım oldu. İhtilâl sonucu yeşeren milliyetçilik fikri çok uluslu bir devlet olan Osmanlı Devleti için de bir yıkım etkisi meydana getirdi.

Asırlarca bir arada yaşamayı becermiş azınlıklar bu süreçte Avrupalı devletlerin de etkisiyle XIX. yüzyıl boyunca bağımsızlık mücadelesi içine girdiler. Bu durumun Osmanlı Devleti’nin parçalanmasına büyük etkisi oldu. Ayrıca bu süreç Osmanlı Devleti’nde demokratikleşme, laikleşme, Avrupa hukukuna yönelme anayasalı sisteme geçme arayışlarını da beraberinde getirdi.

Fransız İhtilâli’nin insanlık hayatını etkileyen sonuçları ise şöyledir:

• Hürriyet eşitlik, özgürlük, milliyetçilik, laiklik gibi fikirlere öncülük etti.
• Ulus devletlerin kurulması hızlandı.
• İnsan ve Yurttaş Hakları Bildirgesi birçok devlet için örnek teşkil etti.
• Laik sistem ve laik hukuk bütün dünyaya yayıldı.
• Çok uluslu devletlerin yıkılışı hızlandı.