Osmanlı Devleti’nin Çöküş Süreci: Sanayi İnkılabı

Coğrafi keşiflerle başlayan uzun soluklu bu süreç XVII ve XVIII. yüzyıllarda düşünce ve bilimsel çalışmalarda yepyeni gelişmeleri de beraberinde getirdi. Avrupa önce “Akıl Çağı”nı sonra “Aydınlanma Çağı”nı yaşadı.

Sömürgecilikle elde ettiği sermaye birikimi de hem sosyal tabakayı hem de üretim anlayışlarını altüst etti. Bu durum en az Fransız İhtilâli kadar dünyayı etkileyecek olan Sanayi İnkılâbı’nı ortaya çıkardı. Büyük devletlerin siyasi anlamda güçlenme arzusu, ekonomik alanda da kendini gösterdi.

Bilimsel buluş ve icatlar üretime aktarılınca süreç başlamış oldu. Mesela, insanlık hayatında dinamitin bulunması, çelik üretiminin başlaması, buharlı makinelerin icadı geleneksel el emeği üretim anlayışını (manifactur) değiştirmiş, fabrikasyon üretim anlayışı ivme kazanmış oldu. Bu da bol miktarda üretim anlamına geliyordu.

Bol, ucuz üretim ise ham madde ve pazar mücadelesini beraberinde getirdi. Üretim şekillerinde meydana gelen bu büyük değişim toplumsal hayatta da değişim getirmişti. İşveren, patron, işçi, kapital ileriki aşamalarda da sosyalizm, sendikalizm gibi kavramları ve örgütlenmeyi beraberinde getirdi.

Avrupa’da ilk defa İngiltere’de başlayan “Sanayi İnkılâbı”, Osmanlı Devleti’ni de çok derinden etkilemiştir. Bu süreçte Osmanlı’nın jeopolitik önemi daha da önem kazanmış olmasına rağmen, düşünce ve bilimsel çalışmalarda yeterli bilgi birikimi elde edilememiştir.

Dolayısıyla geleneksel üretim anlayışı ile Avrupalı üreticilerle rekabet edememiş, hatta bu konumuyla sömürgecilerin pazar ve ucuz hammadde kaynağına dönüşünce, yerli üretim gelişememiş, dışa bağımlı bir hale gelmişti.

Sanayi İnkılâbı Şu Sonuçlarıyla Bütün Dünyayı Etkilemiştir

• Ucuz hammadde ve pazara olan ihtiyaç arttı.
• Bunun sonucunda sömürgecilik yarışı daha da önem kazandı.
• Makineleşme, üretimde öncelik haline geldi.
• Kömür elektrik, petrol gibi enerji kaynaklarının önemi arttı.
• Büyük şirketler kuruldu ve ticarette tekelleşme süreci başladı.
• İşçi sınıfı, sosyalizm gibi kavramlar taraftar toplamaya başladı.
• Avrupa’da bilimsel buluşlar ve bu çerçevede yatırımlar hızla arttı.
• Yeni teknoloji silah üretimi arttı.
• Çevre, nüfus, kentleşme, beslenme gibi sorunlar ortaya çıkmaya başladı.
• Köylerden kentlere göçler arttı.
• Bankacılık sigortacılık gibi yeni sektörler önem kazandı.