Sanayi ve Ticaret Alanındaki Gelişmeler

Cumhuriyet döneminde kalkınmanın temeli sanayiye dayanıyordu. Çünkü XIX. yüzyıldan itibaren dünya devletleri arasında ilerlemenin ölçüsü sanayi olmuştu.

Kapitülasyonlar, Osmanlı’da yerli sanayinin kurulmasını önlemişti. Millî Mücadele Dönemi’ndeyse büyük ölçekte sanayi kuruluşu bulunmuyordu. Devlet, dışa bağımlılığı azaltmak adına birinci derece ihtiyaç maddelerini üretebilmek için harekete geçti. 1927’de Teşvik-i Sanayi Kanunu çıkarıldı. Bu kanunla devlet, özel girişime destek sağlamayı millî sermayeyi güçlendirmeyi yerli sanayiyi kurmayı amaçladı.

Teşvik-i Sanayi Kanunu ile millî sermayeye ucuz devlet arazisi ve binaları tahsis edilecek, taşıma indirimleri ve vergi muafiyeti sağlanacaktı. Bu kanun 1929 Dünya Ekonomik Bunalımı’na kadar özellikle çimento, şeker ve dokuma sektörlerinde üretim artışını sağladı. Ancak Dünya Ekonomik Bunalımı kanunun tam anlamıyla uygulanmasını engelledi.

Ticaret ve sanayinin gelişmesini sağlamak için atılan bir diğer adım da 26 Ağustos 1924’te Türkiye İş Bankasının kurulmasıydı. Banka, bakanlar kurulu kararıyla kurulmasına rağmen özel bir bankaydı. İş Bankası, ticaret ve sanayi yatırımlarını desteklemiş; daha sonra kurulan bankalara da örnek olmuştur. 19 Nisan 1925’te Ticaret Bakanlığı tarafından Sanayi ve Maadin Bankası kuruldu.

Bankaya, sanayi kuruluşlarına yatırım yapmak, maden imtiyazlarını alıp işletmek görevleri verildi. Ayrıca bu sektöre mali destek vermesi için Etibank kuruldu. Yeraltı kaynaklarının araştırılması için MTA (Maden Tetkik Arama) Enstitüsü kuruldu. Bunu takip eden yıllarda tekstil sektörüne öncülük etmesi amacıyla 1933’te Sümerbank kuruldu.

Uşak Şeker Fabrikası

Ekonomide devletçilik anlayışı doğrultusunda sanayiyi geliştirmek için Kamu İktisadi Teşekkülleri (KİT) adı verilen, işletmesini devletin üstlendiği ekonomi kuruluşları kuruldu. Dokuma, cam ve şişe, kâğıt ve demir-çelik işletmeleri Türkiye’nin sanayileşmesine katkı sağlayan önemli kuruluşlardı.

Atatürk, Nazilli Dokuma Fabrikasını gezerken

Ülkeyi yabancıların açık pazarı olmaktan kurtarmak ve tam bağımsızlığı sağlamak için Cumhuriyet Dönemi’nde, sanayinin yanı sıra ticaretin canlandırılması da hedeflendi.