Serbest Cumhuriyet Fırkası Kuruluşu ve Kapatılması

Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra çok partili yaşama geçiş için atılan ikinci adım Serbest Cumhuriyet Fırkasının kurulmasıdır.

1930 yılına gelindiğinde birçok alanda inkılap yapılmış ve hayata geçirilmişti. Fakat ülkede tek bir parti olduğu için siyasi rekabetin olmaması dışarıdan Türkiye’ye karşı bakışı olumsuz etkiliyordu.

Tek partili yönetim, eleştiri ve denetim eksikliği nedeniyle görevini tam olarak yerine getiremiyordu. 1929 yılında bütün dünyayı etkisi altına alan Dünya Ekonomik Bunalımı yaşanmış ve Türkiye de bu bunalımdan etkilenmişti. Tüm bu gelişmelerin ardından ülke yönetiminde farklı insanlardan oluşan yeni bir kadronun, baş gösteren sıkıntıların çözümünde faydalı olabilileceğine inanan Mustafa Kemal, çok partili sisteme geçiş için bir deneme daha yapmaya karar verdi. Fakat kurulacak partinin mevcut düzen içinde muhalefet etmeli ve iktidara geldiğinde cumhuriyet rejimini ortadan kaldırmaya çalışmamalıydı. Bu amaçla yakın arkadaşı olan Fethi (Okyar) Bey’i yeni bir parti kurmaya ikna etti.

Cumhurbaşkanı olarak tarafsız kalacağını söyledi. Yeni partiye güven sağlamak için çocukluk arkadaşları olan milletvekillerinin hatta kızkardeşi Makbule Hanım’ın da bu partide görev almasını istedi. Serbest Cumhuriyet Fırkası, Cumhuriyet Dönemi’nin ikinci muhalefet partisi olarak 12 Ağustos 1930’da İstanbul’da kuruldu.

Mustafa Kemal Atatürk ile eşi Latife Hanım ve Fethi Okyar ile eşi Galibe Hanım

Partinin kurucuları, Cumhuriyet’e bağlı ve laik düşünceden yana olan kişilerdi. Fakat parti örgütlenmeye başladığında Cumhuriyet’e, laik düşünceye ve inkılaplara karşı olanlar, partinin örgütlerinde görev almaya başladılar. 7 Eylül 1930’da İzmir’de ve sonrası başka yerlerde yapılan parti mitinglerinde bu durumun bütün açıklığıyla ortaya çıkması üzerine bu gelişmelerden ürken Fethi (Okyar) 17 Kasım 1930’da partiyi feshetti. Serbest Cumhuriyet Fırkası, 18 Aralık 1930’da resmen kapatıldı.

Yaşanan olumsuz gelişmeler ve 1930’larda II. Dünya Savaşı tehlikesinin ortaya çıkması nedeniyle, Atatürk zamanında bir daha çok partili rejim denemesi yapılmadı.