Temsil Heyetinin Zaferi: Amasya Görüşmeleri (20 – 22 Ekim 1919)

Millî Mücadele hareketi bütün engellemelere rağmen çığ gibi büyümeye devam etti. Samsun’da yakılan istiklal meşalesi her geçen gün daha da alevleniyordu. Ama Sadrazam Damat Ferit Paşa’nın Millî Mücadele aleyhindeki tutumu uzun zamandır devam ediyordu.

Son olarak Damat Ferit Hükûmetinin Sivas Kongresi’nin toplanmasını önlemeye yönelik çalışmaları Mustafa Kemal’i harekete geçirdi.

Mustafa Kemal, Temsil Heyeti Başkanı olarak Anadolu ile İstanbul arasındaki haberleşmenin kesilmesini emretti. Bu emir Anadolu’nun büyük bölümünde karşılık buldu. Halkına söz geçiremez, ülkesini yönetemez hâle gelen Sadrazam Damat Ferit Paşa istifa etmek zorunda kaldı.

Yeni hükûmet Ali Rıza Paşa tarafından kuruldu. Sadrazam Ali Rıza Paşa’nın Millî Mücadele hareketine ılımlı yaklaşması, Anadolu ile İstanbul arasındaki gerginliğin azalmasına ve iletişimin yeniden başlamasına zemin hazırladı. Sonunda taraflar arasında doğrudan bir görüşme yapılmasına karar verildi. İki taraf arasında Amasya Görüşmeleri yapıldı (20-22 Ekim 1919).

Temsil heyeti adına Mustafa Kemal’in katıldığı görüşmelerde Osmanlı Hükûmetini Bahriye Nazırı (Deniz Bakanı) Salih Paşa temsil etti.

Amasya Görüşmelerinde alınan kararların bazıları şunlardır:

1. Türk vatanının bütünlüğü ve bağımsızlığı korunmalı.
2. Azınlıklara siyasî hakimiyet ve sosyal dengemizi bozacak ayrıcalıklar
3. Anadolu ve Rumeli Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti, Hükûmet tarafından tanınmalı.
4. Mebusan Meclisi Anadolu’da, güvenli bir yerde toplanmalı.
5. Sivas Kongresi kararları Mebusan Meclisi tarafından onaylanmalı.

Amasya Görüşmeleri ile Osmanlı Hükûmeti ve Temsil Heyeti ilk kez birlikte hareket etmişlerdir. Osmanlı Hükûmeti, Temsil Heyetinin varlığını resmen tanımıştır. Amasya Görüşmelerinde alınan kararların en önemli sonucu, Mebusan Meclisinin açılması olmuştur.

Mustafa Kemal Amasya Görüşmeleri dönüşü şehrin ileri gelenleriyle, Tokat, 1919

Sadrazam Ali Rıza Paşa, Amasya Görüşmelerinde alınan kararlardan sadece “Mebusan Meclisinin açılması” kararını kabul etti. Ancak, Meclisin Anadolu’da değil İstanbul’da açılmasına karar verildi. Meclisin açılabilmesi için seçimler yapıldı. İtilaf Devletleri bu sürece müdahale etmediler.